[417] อิทานิ สมฺปยุตฺเตนสงฺคหิตาสงฺคหิตปทํ ภาเชตุํ เวทนากฺขนฺเธนาติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ เย สมฺปยุตฺเตนสมฺปยุตฺตปทนิทฺเทเส เวทนากฺขนฺธาทโย ธมฺมา อุทฺธฏา, สพฺพปุจฺฉาสุ เตเยว อุทฺธฏาฯ ตตฺถ เย ธมฺมา ปุจฺฉาย อุทฺธฏปเทน สมฺปยุตฺตา, เตสํ เยหิ สงฺคโห วา อสงฺคโห วา โหติ, เตสํ วเสน ขนฺธาทิเภโท เวทิตพฺโพฯ

ตตฺรายํ นโย – เวทนากฺขนฺโธ หิ สญฺญาทีหิ สมฺปยุตฺโตฯ เต สญฺญาทโย ตีหิ สญฺญาทิกฺขนฺเธหิ, ทฺวีหิ ธมฺมายตนมนายตเนหิ, ธมฺมธาตุยา เจว, สตฺตหิ จ วิญฺญาณธาตูหีติ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา, เสสาหิ ขนฺธายตนธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพติฯ

สมฺปยุตฺเตนสงฺคหิตาสงฺคหิตปทวณฺณนาฯ

13. เตรสมนโย อสงฺคหิเตนสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนา

[448] อิทานิ อสงฺคหิเตนสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตปทํ ภาเชตุํ รูปกฺขนฺเธนาติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ เย ปญฺจเม อสงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทนิทฺเทเส รูปกฺขนฺเธน สทิสปญฺหา ธมฺมา, เย จ อรูปภเวน สทิสา, เตเยว อุทฺธฏาฯ เสสา ปน น รุหนฺตีติ น อุทฺธฏาฯ เวทนากฺขนฺเธน หิ ขนฺธาทิวเสน ปน รูปารูปธมฺมา อสงฺคหิตา โหนฺติฯ เตสญฺจ สมฺปโยโค นาม นตฺถิฯ ตสฺมา ยานิ ปทานิ รุหนฺติ, ตาเนว สทิสวิสฺสชฺชเนหิ สทฺธิํ สโมธาเนตฺวา อุทฺธฏานิฯ ตตฺถ เย ธมฺมา ปุจฺฉาย อุทฺธฏธมฺเมหิ ขนฺธาทิวเสน อสงฺคหิตา, เต เยหิ สมฺปยุตฺตา จ วิปฺปยุตฺตา จ, เตสํ วเสน ขนฺธาทิวิภาโค เวทิตพฺโพฯ

ตตฺรายํ นโย – รูปกฺขนฺเธน ตาว วิญฺญาณเมว ตีหิ สงฺคเหหิ อสงฺคหิตํฯ ตํ เวทนาทีหิ ตีหิ ขนฺเธหิ, ธมฺมายตนธมฺมธาตูสุ จ เวทนาทีเหว สมฺปยุตฺตํฯ

เอเกน รูปกฺขนฺเธน, ทสหิ รูปายตนรูปธาตูหิ, ธมฺมายตนธมฺมธาตูสุ จ รูปนิพฺพานธมฺเมหิ วิปฺปยุตฺตํฯ ตํ สนฺธาย เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหีติอาทิ วุตฺตํฯ อิมินา นเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพติฯ

อสงฺคหิเตนสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนาฯ

14. จุทฺทสมนโย วิปฺปยุตฺเตนสงฺคหิตาสงฺคหิตปทวณฺณนา

[456] อิทานิ วิปฺปยุตฺเตนสงฺคหิตาสงฺคหิตปทํ ภาเชตุํ รูปกฺขนฺเธนาติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ เยสํ ปทานํ วิปฺปโยโค น รุหติ, ตานิ อิมสฺมิํ วาเร น คหิตานิฯ กานิ ปน ตานีติ? ธมฺมายตนาทีนิฯ ธมฺมายตนสฺส หิ ขนฺธาทีสุ เอเกนาปิ วิปฺปโยโค น รุหติฯ ธมฺมธาตุอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ เตสํ อิทมุทฺทานํ –

‘‘ธมฺมายตนํ ธมฺมธาตุ, ชีวิตินฺทฺริยเมว จ;

นามรูปปทญฺเจว, สฬายตนเมว จฯ

‘‘ชาติอาทิตฺตยํ เอกํ, ปทํ วีสติเม ติเก;

ติกาวสานิกํ เอกํ, สตฺต จูฬนฺตเร ปทาฯ

‘‘ทเสว โคจฺฉเก โหนฺติ, มหนฺตรมฺหิ จุทฺทส;

ฉ ปทานิ ตโต อุทฺธํ สพฺพานิปิ สมาสโต;

ปทานิ จ น ลพฺภนฺติ, จตฺตาลีสญฺจ สตฺต จา’’ติฯ

ปริโยสาเน จ – ธมฺมายตนํ ธมฺมธาตูติ คาถาปิ อิมเมวตฺถํ ทีเปตุํ วุตฺตาฯ อิมานิ ปน ฐเปตฺวา เสสานิ สพฺพานิปิ ลพฺภนฺติฯ เตสุ ขนฺธาทิวิภาโค วุตฺตนยานุสาเรเนว เวทิตพฺโพติฯ

วิปฺปยุตฺเตนสงฺคหิตาสงฺคหิตปทวณฺณนาฯ

นิคมนกถา